Tình Trạng Của Người Nhập Cảnh Bất Hợp Pháp Từ Biên Giới Phía Nam
Khi vào Hoa Kỳ bất hợp pháp từ biên giới phía nam, có người vào được mà không bị bắt, có người bị bắt nhưng được thả ra trong thời gian ngắn, và có người bị bắt và bị giam giữ bởi Immigration and Customs Enforcement (ICE). Theo luật di trú hiện tại, những người nhập cảnh Hoa Kỳ bất hợp pháp không được phép chuyển diện (tức là Change of Status) hoặc thay đổi tình trạng di trú (tức là Adjustment of Status). Hầu như họ không thể thay đổi tình trạng từ bất hợp pháp sang hợp pháp, ngoại trừ trường hợp họ xin và được chấp thuận tị nạn. Nghĩa là những người nhập cảnh bất hợp pháp, dù bị bắt rồi được thả ra, cũng không thể chuyển sang diện du học sinh, làm con nuôi, hoặc kết hôn với công dân Hoa Kỳ để ở lại Hoa Kỳ hợp pháp.
Nếu những người trong trường hợp trên muốn xin tị nạn, điều quan trọng nhất là phải nộp đơn xin tị nạn cho Sở Di Trú hoặc Tòa Di Trú trong vòng 1 năm kể từ ngày họ đặt chân đến Hoa Kỳ.
Khi một người muốn nhập cảnh Hoa Kỳ mà không có đầy đủ giấy tờ, họ có thể bị trục xuất theo quy định của “Expedited Removal.” Hình thức trục xuất này khác với trục xuất thông thường vì ICE, chứ không phải Tòa Di Trú, có toàn quyền quyết định việc trục xuất. Theo điều lệ Expedited Removal, những người nhập cảnh bằng đường bộ hoặc đường biển, không được phép vào Hoa Kỳ và chưa sống liên tục ở Hoa Kỳ trong 2 năm trước đó, sẽ bị trục xuất nếu họ bị bắt trong vòng 100 miles từ bất kỳ biên giới đất liền nào của Hoa Kỳ. Phần lớn những người bị bắt tại biên giới đều bị xử lý theo quy định trục xuất này.
Đối với những người bị bắt và được thả ra trong thời gian ngắn, họ được thả để có cơ hội nộp đơn xin tị nạn. Ngoài ra, họ phải cam kết trình diện với ICE tại địa phương nơi họ ở trong vòng 60 ngày sau khi được thả, hoặc sớm hơn nếu ICE yêu cầu. Sau đó, họ phải trình diện thường xuyên theo lịch hẹn của ICE. Bên cạnh việc trình diện với ICE, họ cũng phải ra hầu tòa di trú khi có ngày hẹn. Nếu không tuân thủ các yêu cầu của ICE, quyết định thả tạm thời có thể bị hủy, và họ sẽ bị bắt lại và giam giữ. Một số trường hợp còn phải đeo thiết bị giám sát cổ chân (ankle monitor) để ICE luôn biết họ đang ở đâu. Những người trong tình trạng này thuộc diện áp dụng điều luật “Expedited Removal.” Do đó, quý vị nên biết rằng quyết định thả hay không hoàn toàn do ICE đưa ra, bao gồm việc chỉ định các điều kiện liên quan. Tòa Di Trú không có thẩm quyền quyết định hoặc thay đổi những điều kiện này. Vì vậy, những người trong tình trạng trên cần tuân thủ đầy đủ các yêu cầu của ICE để tránh bị bắt giam trở lại.
Những người trong tình trạng này thường rất mong muốn có giấy phép đi làm càng sớm càng tốt. Tuy nhiên, thời gian để nhận được giấy phép đi làm thường kéo dài ít nhất 6 tháng hoặc lâu hơn. Để xin giấy phép đi làm, quý vị phải nộp đơn tị nạn với Sở Di Trú hoặc Tòa Di Trú. Sau khi nộp đơn tị nạn, quý vị phải chờ ít nhất 150 ngày mới được phép nộp đơn xin giấy phép đi làm. Sau khi nộp đơn xin giấy phép đi làm, quý vị cần đợi Sở Di Trú gửi thư hẹn để làm biometrics (tức là lăn tay và chụp hình). Chỉ sau khi hoàn tất quy trình này, Sở Di Trú mới cấp giấy phép đi làm. Tuy nhiên, quý vị không nên quá nôn nóng về giấy phép đi làm mà bỏ qua việc chuẩn bị đơn tị nạn một cách kỹ lưỡng. Tôi đã gặp nhiều trường hợp người nhập cảnh bất hợp pháp liên hệ văn phòng chúng tôi để nhờ đại diện trước Tòa Di Trú, sau khi họ đã nộp đơn tị nạn và nhận được thẻ đi làm. Khi xem xét các hồ sơ này, tôi nhận thấy hầu hết các đơn tị nạn được chuẩn bị bởi dịch vụ và thường được làm vội vàng, thiếu sót. Những đơn tị nạn sơ sài như vậy có thể gây hậu quả nghiêm trọng cho đương sự. Sở Di Trú hoặc Tòa Di Trú sẽ dựa vào đơn này để quyết định xem đương sự có đủ điều kiện xin tị nạn hay không. Nếu họ nhận thấy rằng đương sự chỉ nộp đơn tị nạn để lấy thẻ đi làm mà không có ý định xin tị nạn thật sự, thì kết luận sẽ bất lợi cho đương sự.